Humektanty w służbie pięknej skóry: ich rola, działanie i zastosowanie
Humektanty są substancjami, które odgrywają kluczową rolę w kosmetyce. Mają zdolność nawilżania skóry, a także pomagają w leczeniu różnych problemów dermatologicznych. Poniżej znajduje się przegląd właściwości humektantów, ich znaczenia dla skóry oraz różnic między nimi a innymi substancjami nawilżającymi, takimi jak emolienty.
Równowaga nawodnienia skóry to nie tylko sprawa estetyki. Woda jest integralnym elementem procesów odbudowy skóry, wpływa na jej elastyczność i jest ważnym komponentem enzymów regulujących złuszczanie naskórka. Kluczowa dla utrzymania odpowiedniego nawodnienia skóry jest jej najbardziej zewnętrzna warstwa – rogowa. Jest ona zbudowana z cząsteczek aktywnych osmotycznie, takich jak aminokwasy, kwas mlekowy, mocznik i elektrolity – które łącznie tworzą tak zwany naturalny czynnik nawilżający (NMF). To właśnie z tymi molekułami oddziałują humektanty.
Humektanty to substancje chemiczne o charakterze higroskopijnym, co oznacza, że przyciągają cząsteczki wody z otaczającego powietrza, a następnie zatrzymują je na powierzchni skóry. Wszechstronność humektantów wynika z faktu, że obejmują one wiele różnych związków chemicznych, które mają co najmniej jedną grupę hydroksylową. Zalicza się do nich między innymi glikol propylenowy, glikol butylenowy, mocznik, kwas mlekowy, trioctan gliceryny, heksametafosforan sodu, polidekstroza oraz alkohole cukrowe takie jak glicerol. Do produktów naturalnych pełniących funkcję humektantów należą między innymi żel z aloesu, żółtko i białko jaja kurzego, miód, olej rycynowy, ekstrakt z glonów morskich oraz melasa. Kwas alfa-hydroksylowy jest humektantem występującym m.in. w mleku, owocach i cukrze trzcinowym.
Humektanty są składnikami wielu różnorodnych produktów kosmetycznych, w tym kremów do twarzy, mleczek do ciała, balsamów posłonecznych, odżywek do włosów, balsamów od ust i podkładów. Produktami kosmetycznymi korzystającymi z właściwości humektantów są również niektóre mydła. Wykorzystuje się zarówno substancje syntetyczne jak i pochodzenia naturalnego. Te pierwsze są tańsze i dłużej utrzymują swoje właściwości, ale zazwyczaj nie dostarczają skórze dodatkowych korzyści dermatologicznych. Humektanty naturalne ze względu na swoją złożoną kompozycję dostarczają skórze często dodatkowo składniki odżywcze oraz działają przeciwzapalnie.
Humektanty nałożone na powierzchnię skóry skutecznie przyciągają wodę z otoczenia tylko wtedy, gdy wilgotność powietrza jest wyższa niż 70%. Optymalnym momentem na ich zastosowanie jest czas po kąpieli lub prysznicu, gdy skóra jest jeszcze lekko wilgotna a powietrze paruje. Specjaliści zalecają wcierać kosmetyki zawierające humektanty zgodnie z kierunkiem wzrostu włosów na skórze. Po upływie ośmiu godzin około połowa nawilżających składników pozostaje na powierzchni skóry. Z tego wynika, że kosmetyki z humektantami powinny być stosowane od 1 do 3 razy dziennie.
Na liście składników komercyjnych kosmetyków, według międzynarodowych przepisów INCI przedstawianych w języku angielskim, najczęściej spotkać można humektanty takie jak glikol trójetylenowy (triethylene glycol), glikol trójpropylenowy (tripropylene glycol), glikol propylenowy (propylene glycol), gliceryna (glycerin), sorbitol, glikol heksylenowy (hexylene), glikol butylenowy (butylene glycol), mocznik (urea) oraz kolagen (collagen). Opracowuje się również nowe rodzaje humektantów o poszerzonym zakresie działania – do nich należą na przykład nanolipidożele o dodatkowych właściwościach przeciwgrzybiczych.
Humektanty są dodawane do kosmetyków w celu poprawienia nawilżenia warstwy rogowej skóry. Ma to za zadanie wygładzić skórę, poprawić jej jędrność oraz koloryt. Właśnie dlatego humektanty są często stosowane w preparatach zwalczających suchość skóry oraz przeciwdziałających starzeniu, które wiąże się z utratą wody z tkanki. Często są również zalecane jako terapia w przypadku nadmiernego rogowacenia naskórka (hiperkeratozy). Badania kliniczne potwierdzają ich skuteczność w tej dziedzinie, chociaż niektórzy uczestnicy raportowali łagodne efekty uboczne w postaci kłucia czy pieczenia.
Ostatnia kwestia dotyczy różnicy między humektantami a emolientami – innymi popularnymi składnikami nawilżającymi stosowanymi w kosmetykach. Emolienty to długie łańcuchy kwasów tłuszczowych, które można znaleźć na przykład w oleju palmowym, tłuszczu z wełny owczej czy oleju kokosowym. Działają one poprzez wzmacnianie funkcji bariery skórnej i poprawę płynności błony komórkowej. Można więc powiedzieć, że podczas gdy humektanty aktywnie przyciągają i wiążą wodę w skórze, emolienty poprawiają jej strukturę i procesy zachodzące wewnątrz. Obie te grupy substancji uzupełniają się, tworząc kompleksowe rozwiązanie dla zdrowej, nawilżonej skóry.
